| bulmacada çıban nedir = vücudun herhangi bir yerinde oluşan ve çoğu, deride şişkinlik, kızartı, ağrı ve ateş ile kendini gösteren irin birikimi. çıban nedir çıban deride, değişik büyüklükte olabilen cerahatli - iltihabi kabartılara genel anlamda verilen isim. sağlıklı bir insanın normal derisi, değişik birçok bakteriye karşı tabii olarak bağışıktır. birçok bakteri, derinin üst tabakasının altına inemediği gibi kıl kökünün de üst kısmından derine inemez. burada çoğalır. derinin direnci kırıldığı zaman veya darbeler sonucunda bu bakteriler iltihap yaparlar. çıbanın birçok çeşitleri vardır. kan çıbanı: kıldibinin ve çevresinin derin iltihabıdır. tıp dilinde ismi “fronkül”dür. ter bezlerinin iltihaplanması da söz konusu olabilir. stafilokok ismi verilen mikroorganizmalar, bu çıbanların meydana gelmesinde ilk sırayı alırlar. bu çıbanlar en çok giyim eşyalarının deriye sıkı temas ettiği bölgelerde - bilek, koltuk altı, ense, kaba etler, sırt ortaya çıkarlar. sağlam deride bir kaşıntı ile başlar. sonra kaşıntı ağrıya dönüşür ve biraz da genişler. bir müddet sonra kıl çevresi kızarır, şişer, sertleşir ve dokunulduğunda sıcak hissedilir. kıl ağzında da cerahat görülür. zamanla kırmızılık şişkinlik ve ağrı artar. bazan hastanın ateşi yükselir ve çevredeki lenf bezleri şişer. birkaç gün sonra çıban kısmı akar. böylece bir boşluk meydana gelir. daha sonra, teşekkül eden boşluk doldurulur ve çıban iz bırakarak iyileşir. bazı hastalarda çıbanlardan biri iyileşirken bir başkası çıkarak bütün vücuda yayılır ki, buna “fronküloz” ismi verilirense, tırnak kenarları ve dış kulak yolundaki çıbanlar çok ağrı yaparlar. dudak ve burun çevresindeki çıbanlar da tehlike arz ederler. çünkü, buradaki kan ve lenf damarlarının kafa içi ile irtibatları olduğundan, damar tıkanıklığı ve menenjit yapma tehlikeleri her zaman vardır. böyle hastaları ehemmiyetle ele almak ve mutlak istirahate sevketmek; her türlü yüz hareketlerini yasaklayıp, en etkili tedaviye derhal başlamak gereklidir. çıbana yol açan mikropların kana karışmasıyla, vücudun diğer yerlerinde apseler, böbrek iltihabı, kemik iltihabı ve kalbin iç yüzü örtüsünün iltihabı - endokardit görülebilir. yeni başlayan ve olgunlaşmamış sert çıbanları sıkmak çok hatalıdır. bu durumda çıbandaki mikroplar civardaki kılcal damarlara girerek kan dolaşımıyla vücuda yayılırlar. kan sistemi içindeki bu mikroplar yukarıdaki sonuçlara yol açar. olgunlaşmamış çıbanlar sıcak suya batırılmış temiz bezle pansuman yapılır. bu işleme rağmen, dağılma değil de iltihap toplanması oluyorsa çıbanın üzerine siyah merhem - pomad ichtyole konur ve sıcak ütüyle ütülenmiş bezle kapatılır. eğer kendi kendine açılıp akarsa yarayı açmaya gerek yoktur. açılmış yara binde birlik rivanol çözeltisiyle veya oksijenli suyla iyice pansuman yapılır ve yine kara merhem konur. ağrıyı kesmek için ağrı kesici haplar alınabilir. penisilin türünden iğneler yapılırsa çıbanın yan tesirleri yok edilmiş olabilir. b vitamini bakımından çok zengin olan bira mayası ve b kompleksi vitaminleri alınırsa fayda verir. 50 gram kükürtle 100 gram tereyağdan elde edilen merhem çıban için çok faydalıdır. şirpençe: birkaç tane kan çıbanı bir arada bulunur ve çevreye, derinlere doğru genişlerse buna ”karbonkül” veya halk arasında “şirpençe” ismi verilir. buradaki çıbanların hepsi tek imiş gibi görülür. tahta sertliğindedir. özellikle dokunmakla çok ağrılıdır. hastanın genel durumu bozulur, ateş, titreme, halsizlik başağrısı bulunur. birkaç gün sonra bütün mihrak yumuşar ve dışarı iltihap boşalır. çoğu hastalarda bütün çıban bölgesi deriden ayrılarak geriye zamanla kapanacak olan geniş bir yara sathı kalır. ağır seyreden durumlarda mikroplar kana karışır ve hasta ölebilir. osmanlı padişahlarının en ünlülarından yavuz sultan selim han da bu hastalıktan vefat etmiştir. sathi ve derideki çıbanlarda ilk yapılacak iş kabukları kaldırmaktır. cerahatlenme veya sulanma geçinceye kadar antiseptik sıvılarla pansuman yapmak lazımdır. çıban olan bölgeye günde birkaç defa sıcak sulu kompreslerin uygulanması faydalı olur. daha sonra antibiyotikli merhemler kullanılır. başlamakta olan çıbanlarda kara merhem kullanmak çok defa çıbanın bir an önce yumuşamasını sağlar. çok gergin ve derin şirpençeleri cerrahi olarak açmak hastayı rahatlatır. hastaya ayrıca antibiyotik de verilmelidir. sık sık tekrarlayan çıban durumunda buna sebeb olabilecek durumlar araştırılmalıdır. şeker hastalığı, aşırı zayıflık, kaşıntı yapan durumlar - parazit, müzmin iltihabi odaklar, allerjiler vb., derinin uzun süre suya maruz kalarak yumuşaması, vücudun bağışıklık sisteminin bozuk olması çıbanların ortaya çıkmasını kolaylaştırır. şark çıbanı: yıl çıbanı, halep çıbanı, deri layşmanyozu gibi isimleri de vardır. hastalığa dünyada belli iklim bölgelerinde, bu arada memleketimizde de en sık doğu ve güney anadolu illerimizde rastlanmaktadır. hastalığın sebebi “leischmania tropica” ismi verilen bir hücreli, kamçılı mini bir parazittir. hastalık doğrudan doğruya veya tatarcıklarla bulaşır. 15 günden altı aya kadar süren bir kuluçka devrinden sonra tatarcık sineği tarafından ısırılan yerde küçük pembe bir leke husule gelir. iki üç gün sonra bu leke biraz daha kabarır ve giderek belirginleşerek rengi pembe - esmer bir hal alır. bu kabartı sertçedir. bazı kimselerde hastalık bu şekilde bir yıl devam edip sonra iz bırakarak iyileşir. bazan da yara haline gelir. şark çıbanı yarası üzerindeki kabuk kaldırılırsa kabuğun altında bir takım çıkıntılar görülür ki, buna “hulusi behçet çivi belirtisi” ismi verilir. bu ismin verilmesinin sebebi ilk tarif edenin ünlü türk hekimi “hulusi behçet” olmasıdır. yara haline gelmiş bir şark çıbanı da genellikle bir yılda iz bırakarak iyileşir. bazan hastanın direncinin kırık olması halinde hastalık yıllarca sürebilir, yerinde çirkin bir iz kalır. hastalık başlangıcından 3 - 4 ay sonra başlayan ve ömür boyu devam eden bir bağışıklık bırakmaktadır. çıban, alın, burun, çene, yanaklar, boyun, el, önkol ve bacaklar gibi açık bulunan yerlerde yerleşmektedir. teşhis için yaranın üzerinden alınan sıvıda parazitin aranması veya kültürünün yapılması gerekir. bazan yaradan parça alıp incelemek de gerekebilir. tedavisi için yara çevresine emetin, atebrin şırıngaları tatbik edilir. bulgu ve belirtiler çıban genellikle aniden, acı verici pembe veya kırmızı, çapı 1,25 cm. olan bir yumru olarak belirir. çevresindeki deri de kızarabilir ve şişebilir. 4 saat içinde, çıban irin ile dolar. beş ila yedi gün içinde daha büyük ve daha acı verici hale gelir, en sonunda patlayarak akan sarı - beyaz bir uç belirinceye dek, bazen golf topu boyutuna ulaşabilir. çıbanlar, genellikle yaklaşık olarak birkaç hafta içerisinde temizlenir. küçük çıbanlar genellikle yara oluşmadan iyileşir, ancak büyük şişlikten geriye iz kalabilir. şişkinlik, çoğu zaman, özellikle yaşı ilerlemiş erkeklerde, boynun arkasında, omuzlarda veya kalçalarda oluşan bir çıban kümesidir. şişkinlikler tek bir şişliğe göre daha derin ve daha ağır enfeksiyona neden olur. ayrıca, daha yavaş gelişir ve iyileşir, geride yara bırakma olasılığı daha yüksektir. çıbanlar zaman zaman ateşle birlikte meydana gelir. şişlikler ve çıbanlar, çoğu zaman kist aknesinin neden olduğu iltihaplı, acı veren yumrulara benzer. ancak şişlikler, genellikle bir kez meydana gelir veya aralıklı olarak yeniden belirirken, kist aknesi çoğu zaman süregelen bir sorun halinedir. çıbanların kenarı genellikle daha kızarık veya iltihaplıdır ve akne kistine göre daha fazla acır. sebepleri çıbanlar, genellikle kılların çıktığı tüp şeklindeki yataklar olan kıl bezciklerinden birinde veya daha fazlasında staf bakterileri - stafilokok aureus enfeksiyonu olması ile meydana gelir. normal şartlarda cildinizde, zaman zaman da boğazınız da ve burun boşluklarınızda barınan bu bakteriler, zatürree, menenjit, idrar yolu enfeksiyonları ve kalbinizin iç katmanındaki bir enfeksiyon olan endokardit de dahil olmak üzere bir dizi ciddi hastalıktan sorumludur. ayrıca, hastanelerde kapılan enfeksiyonları ve besinlere bağlı hastalıkların önde gelen nedenidir. çıbanlara neden olan staf bakterileri, genellikle derinizdeki bir kesik, çizik veya başka bir yarıktan içeri girer. bu durum meydana gelir gelmez, nötrofil adı verilen özelleşmiş akyuvar hücreleri, enfeksiyonla savaşmak üzere bölgeye hücum eder. bu durum, iltihaplanmaya ve en sonunda, eski akyuvar hücrelerinin, bakterilerin ve ölü deri hücrelerinin bir karışımı olan irinin oluşmasına yol açar. risk faktörleri herhangi bir sağlık sorunu olmayan insanlar da dahil olmak üzere, herkeste şişlikler veya çıbanlar oluşabilse de, aşağıdaki etkenler riskinizi artırabilir: • genel sağlıkta bozulma. kronik sağlıksızlık durumu, bağışıklık sisteminizin enfeksiyonlara karşı savaşmasını daha zor hale getirir. • diyabet. bu hastalık da vücudunuzun enfeksiyonlara karşı savaşmasını daha zor hale getirir. hatta, tekrar eden çıbanlar zaman zaman, özellikle yaşı 40’ın üzerindeki kişilerde diyabet belirtisi olabilir. • sıkma veya aşınma yapan giysiler. dar giysilerden kaynaklanan aralıksız tahriş, cildinizde çatlaklara neden olarak, bakterilerin vücudunuza girmesini daha kolay hale getirebilir. • diğer cilt rahatsızlıkları. akne ve dermatit gibi cilt sorunları, cildinizin koruyucu bariyerine hasar verdiğinden ötürü, sizi şişliklere ve çıbanlara karşı daha savunmasız hale getirir. • bağışıklığı bastıran ilaçlar. prednizon gibi kortikosteroidlerin veya bağışıklık sistemiziniz bastıran diğer ilaçların uzun süreli kullanımı riskinizi artırabilir. ne zaman tıbbi yardım alınmalı tek bir küçük şişlik ile kendiniz başa çıkabilirsiniz. ancak, eğer yüzünüzde veya omurganızda çıban oluşursa ve aşağıdakiler sizde varsa doktorunuza görünün: • hızla kötüye giden ve son derece acıyan bir şişlik • çok büyük olan, iki hafta içinde iyileşmeyen ve ateşin eşlik ettiği çıbanlar • sık görülen çıbanlar • çıbandan yayılan, kan akışınıza girmiş olan bir enfeksiyonun işareti olabilecek olan kırmızı çizgiler • bağışıklık sisteminizi bastıran bir enfeksiyon, sözgelimi organ nakli veya |