Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji, Mantık Terimi Olarak Kartel:
Rekabeti azaltmak ya da tamamen ortadan kaldırmak için, aynı malı üreten firmaların kendi aralarında yaptıkları anlaşma. Bu anlaşma daha çok anlaşma dışındaki firmaların ve küçük kuruluşların iflasını amaçlamaktadır. Böylece kartel oluşturan firmalar tekel konumuna geçebilirler. Kartel anlaşmasıyla firmalar bağımsızlıklarını yitirmez.

Tarih Terimi Olarak Kartel:
Birbirlerinden bağımsız işletmelerin, daha çok kazanç elde etmek ya da başka kuruluşların, işletmelerin rekabetlerini ortadan kaldırmak gibi amaçlarla kurdukları büyük birliklerdir.

Serbest rekabetin hakim olduğu ülkelerde, aynı iş dalında zirai, sınai veya ticari faaliyette bulunan rakip firmaların, rekabeti devam ettirmenin artık zararlı olmaya başladığı noktada, ortak çıkarlarına ters rekabeti önlemek maksadıyla aralarında yaptıkları bir anlaşma.

Devletin müdahalesi ile meydana gelen kartellere mecburi kartel, firmaların çıkarları gereği ihtiyari olarak anlaşmalarıyla kurulan kartellere de serbest kartel denir. Her iki halde de rekabet durur. O sahada fiili bir inhisar (tekel) meydana getirilmiş olur. Kartelle tröstler arasındaki fark, kartelin geçici, tröstlerin daimi olmasıdır. Kartele giren bir firma ortak bir fiyat ve üretim politikası kabullenmek mecburiyetindedir.

Kartel, rekabeti fiilen ortadan kaldıracak surette de rakip firmalarına asgari satış fiatını veya satış şartlarını, aralarında kararlaştırmaları, piyasaları bölüşmeleri, üretimi tespit olunan miktar ve çeşitlere inhisar ettirmeleri veya bunlara benzer değişik konularda gerçekleştirilebilir, konusuna göre, fiyat, bölge veya miktar ve çeşit ile ilgili kartellerden söz edilebilir.

Rakip firmaların, bir ülke sınırları içinde kalmak üzere kartel tespit etmeleri yanında, dünya çapında kurdukları karteller de vardır. Kartel, serbest rekabet rejiminin menfi bir sonucu sayılmaktadır. Serbest ekonomi sisteminin cari olduğu memleketlerde, bu gibi menfi sonucu önleyici hukuki ve iktisadi tedbirlere baş vurulduğu görülmektedir. Ancak ekonomide gerileme olduğu dönemlerde kartelleri

teşvik edici tedbirlere baş vurulduğu da olur.

1. Tekelci anamalcılıkla, birtakım ticaret, sanayi kuruluşlarının daha çok kazanmak ya da başka kuruluşlara karşı tutunabilmek, dayanışmak amacıyla aralarında kurdukları birlik.
2. Gemilerde içlerine içme suyu koyulan ortası basık küçük fıçı.

[Kartel] n. cartel, syndication, association of businesses, economic monopoly, serration, jagged edge which resembles a saw
v. serrate, cause to be notched
n. cartel, combine, combination, water barrel, pool, ring, syndicate
Köken: Fransızca

(Cartel) Benzer malları üreten az sayıdaki büyük firmanın fiyatları belirlemek, üretim veya ihracat hacmini sınırlandırmak, piyasaları bölüştürmek, kısacası piyasada monopolcü duruma gelmek için aralarında yapmış oldukları gizli veya açık anlaşmalara kartel adı verilir. Kartele katılan firmalar bağımsızlıklarını kaybetmezler, ayrıca karteller, geçici anlaşmalardır. Bu iki özellik onları Tröstlerden ayırır. Karteller, piyasada az sayıdaki firma arasında, sınırlı da olsa, mevcut rekabeti kaldırıp monopol kurulması ve aşırı yüksek fiyatlarla tüketicinin sömürülmesi amacına yöneliktir. Bugünkü uygulamaya göre, kartel kavramı dünya piyasalarında monopolleşmeyi ifade eder. İlgili firmaların ellerindeki patentlerin birbiririne devri, lisans anlaşmaları, ihracat ve üretim kotaları, dolaysız yabancı sermaye yatırımları, kartelleşmenin bazı yolları arasındadır. Kartel anlaşmasına uymayıp üretimi kota sınırlarının ötesinde genişleten üyeler için cezai önlemler uygulanır. Bütün üyelerin bu yola gitmeleri, kartelin gücünün zayıflaması demektir. Çoğu ülkelerde kartelleşmeye karşı yasal düzenlemeler vardır. Kartellerin en çok yayıldığı dönem, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki yıllardır. Petrol, demir-çelik, kimya, v.s. gibi sermayenin belirli ellerde yoğunlaştığı alanlar, kartelleşmeye en uygun sektörlerdir. Kartellerin beşiği Almanya’ dır. Bugün Avrupa Topluluğu’nda kartellere karşı ortak politikalar öngörülür. ABD’de de karteller yasaklanmıştır. Bununla birlikte, ülkeler özellikle ihracata dönük karteller konusunda oldukça yumuşak politikalar izlemişlerdir. 1973 Dünya Enerji Buhram’nı yaratan OPEC, önemli bir kartel uygulamasıdır, ancak zamanla eski önemim yitirmiştir.