Tarih Terimi Olarak Mozaik:
Küçük boyutlu renkli cam ya da taş parçacıkların ıslak harç içine birbirlerine bitişik olarak yerleştirilmesiyle oluşturulan resim veya bezeli yüzey.

Yapı-Dekorasyon Terimi Olarak Mozaik:
1. Bir yüzey üzerine "tesserae" denen küçük, genelde kare olan sert, renkli materyalleri dizerek oluşturulan bir tasarım türü. Türlü renklerde küçük taş, cam, çömlek parçalarının yan yana getirilmesiyle yapılan duvar, döşeme, tavan kaplaması şeklinde resim ve bezeme işi. Mozaik tasvir şeklinde veya geometrik düzende olabilir. Uygulama alanları, havuz, banyo, mutfak, park bahçe, dış ve iç cephe için dekoratif, hediyelik, sanatsal çalışmalar.

2. Dökme mozaik. Mermer gibi taş kırıklı çimento harçlı döşeme kaplaması.

Sanat Terimi Olarak Mozaik:
1. Mimari yapıların yer, duvar ve kubbelerine, sıva yaşken küp şeklinde küçük renkli cam ya da taş parçalarının, bir yüzleri dışarıda kalacak şekilde, yan yana gömülerek yapılan resim tekniği.

2. Türlü renklerde, küçük küp biçiminde mermer, taş veya pişmiş toprak parçalarının yan yana getirilmesiyle yapılan resim ve bezeme işi.

3. Taban, duvar ya da kubbelere sıvanan harç üzerine kare prizma biçiminde renkli taş parçalarının yan yana sokulmasıyla yapılan resim tekniği.

Bir resim çeşididir. Küçük, renkli cam veya renkli taşların yan yana döşenmesiyle yapılır.

Genel olarak, eski çağlardan beri, mozaik yapmak için özel i mozaik taşları kullanılır. Mozaik taşlarının bir yüzü parlak-ve renkli, diğer yüzü mat olur. Kaolin, kil gibi maddelerden yapılan mozaik taşları yüksek sıcaklıkta pişirildikten sonra üst yüzüne silisyumlu bir sır tabakası eklenir. Bu sır mozaik ’in parlak ve dayanıklı olmasını sağlar. Mozaik taşları ile resimler ve çeşitli desenler yapılabilir.

Bunu yapacak olan ressam, tasarladığı şekle göre çeşitli renkteki mozaik taşlarını yan yana getirerek bir kartona, ya da kalın bir kağıda parlak tarafından yapıştırır. Sonra bunu bütün olarak İstenen yere sağlamca tutturur. Mozaik iyice yerine yapışıp kuruduktan sonra üstünü kaplamış durumda bulunan karton veya kağıt yıkanıp çıkarılır. Mozaikçilikte en çok kullanılan usul budur. Mozaik çok eski çağlardan beri bilinen ve tatbik edilen bir resim çeşididir.

Eski Romalılar geniş ölçüde mozaik yapardı. Mozaik taşları önceleri yalnız renkli mermerden yapılırken, sonradan kiremit parçaları ve cam da kullanılmaya başlandı. Hıristiyanlıktan sonra mozaik alanında daha da güzel eserler verilmeye başlandı. İstanbul daki Ayasofya ve Kariye Müzelerinde Bizans mozaik sanatının en güzel örneklerini görmek mümkündür. Roma daki San Pietro kilisesi de mozaikleriyle ünlüdür. Mozaikçilik mermer kaplamaların yakınmasıyla eski önemini kaybetti.

Bilinen en eski mozaik M.Ö. 8. yüzyıldan kalma olup çakıl taşlarından yapılmıştır. Yunanlılar, M.Ö. 5. yüzyılda bu tekniği daha da geliştirip, siyah, beyaz ve grinin tonlarındaki çakıl taşlarıyla zemin ve yol döşemeleri yaptılar. M.Ö. 4. yüzyılda ise, daha değişik desenler yapabilmek için kırmızı ve yeşile boyanmış çakıl taşlarını kullandılar.

Mozaik sanatında cam eski Yunan döneminde kullanılmaya başlandı ve bütün Bizans dönemi boyunca bu tekniğin en önemli malzemesi oldu. Camı her renkte imal etmek mümkün olduğundan sanatçının kullanabileceği renk çeşiti de boldu. Hıristiyanlığın ilk zamanlarında camın üstüne metal varak kaplanarak altın ve gümüş tessera yapılması keşfedildi. Bu ayna cam, ışığın çok daha kesif şekilde yansıtılmasını sağladı. Özellikle altın, Bizans döneminin titrek ışıklı mozaiklerinin en tipik özelliklerinden biri oldu.

Romalılar mozaikleri özellikle evlerinin yer döşemesinde yaygın olarak kullandılar. Bugün bu yer döşemelerinin, İtalya’da Pompei, Herculaneum ve Ostia’da, Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesinde ve Türkiye’de Hatay Arkeoloji Müzesinde değerli örnekleri vardır. Roma mozaik sanatının en üstün örnekleri ise İtalya Ravenna’daki S. Apollinare Nuova Kilisesi ve San Vitale Bazilikasında, İstanbul’da Ayasofya, Fethiye ve Kariye camilerindedir.

İslam aleminde pekçok caminin duvarlarında çeşitli çini işlemeleri vardır. İslam dünyasındaki çinicilik mozaik sanatının en ideal halidir. Güzel çinilerle süslenen parçalar duvarların süslenmesinde kullanılır. Bu akım İstanbul’dan Hindistan’a kadar yayıldı. Orta Amerika’daki bazı ülkelerde de mozaik hayli gelişti. Hatta Meksikalı mücevherciler değerli taşlarla mozaik işlemeleri ağaç, taş, deri gibi malzemeler üzerine kakmalar yaptılar. Bunları bıçak sapı, kalkan, madalyon gibi yerlerde kullandılar. On dokuzuncu yüzyılda Avrupa’da mozaik sanatı yeniden canlandı ve çok sayıda konut, seri üretimle elde edilen mozaik malzemeyle bezendi. Günümüzde de banyolarda, binaların iç ve dışını kaplamada seri üretilen mozaikten faydalanılmaktadır.

1. Renklerde, küçük küp biçiminde mermer, taş ya da pişmiş toprak parçalarının yan yana getirilmesiyle yapılan resim ve bezeme işi, çimento içine küçük mermer parçaları konulup dondurularak yapılan (döşeme, merdiven vb.).
2. Bu iş için kullanılan mermer parçaları, değişik renk, yapı ve düşünce biçimi.
3. Tatlı bisküvi parçalarıyla yapılan kakaolu pasta, ince kum, çimento ve küçük mermer parçalarından oluşan karışımla yapılan döşeme sıvası.

adj. mosaic
n. mosaic, inlay
Köken: Fransızca